Risk Analizi Gereken Durumlar
İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması ve çalışanların
sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen önemli değişikliklerin
olması durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir:
-
Yeni bir makine veya ekipman alınması,
-
Yeni tekniklerin geliştirilmesi,
-
İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması,
-
Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi,
-
Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması,
-
İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi,
-
İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya
patlama gibi işyerindeki iş sağlığı ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyen
olayların ortaya çıkması.
Risk Analizi Yapacak Personelin Nitelikleri
Risk değerlendirmesinin, işveren tarafından, işyerinde istihdam edilen ve
yeterlik belgesi bulunan iş güvenliği ile görevli mühendisler ile işyeri
hekimliği sertifikasına sahip olan iş sağlığı ile görevli işyeri hekimlerine,
bunların bulunmaması durumunda ise, dışarıdan hizmet veren uzman kişi veya
kuruluşlara yaptırılması esastır. İşyerinde yürütülen işin niteliği, farklı
mesleklerden uzmanların da bulundurulmasını gerektiriyorsa, işveren uygun
mesleklerden uzmanların da risk değerlendirmesi yapmasını sağlar.
Risk Değerlendirmesi Süreçleri
Sınıflandırmada, sürekli olmamakla birlikte periyodik olarak veya değişen
aralıklar kullanılır.
A) Planlama
Risk değerlendirmesi çalışmaları, mevcut mevzuat ve işyeri koşulları
çerçevesinde planlanır.
B) İşyerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması
İşyerinde yürütülmekte olan veya yürütülecek olan faaliyetler özelliklerine göre
sınıflandırmaya tabi tutulur. Sınıflandırmada, sürekli olmamakla birlikte
periyodik olarak veya değişen aralıklarla yürütülen bakım ve onarım gibi
faaliyetler de dikkate alınır. Sınıflandırmada, işyerinin içinde ve dışında
yürütülen işler, üretim veya hizmet sürecinin aşamaları, planlanmış veya ani
faaliyetler, çalışanların görev tanımları gibi unsurlardan da yararlanılabilir.
C) Bilgi ve Veri Toplama
Bilgi ve veri toplamada, işyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve
sıklığı, işin yürütüldüğü yer, işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü,
yürütülen işten etkilenebilecek olanlar, alınmış olan eğitimler, işin yürütümü
için ön izin gerekip gerekmediği, işin yürütümü sırasında kullanılacak makina ve
ekipman, bu makina ve ekipmanların kullanım talimatları, kaldırılacak veya
taşınacak malzemelerle bunların özellikleri, kullanılan kimyasallar ve
özellikleri, mevcut korunma önlemleri, daha önce meydana gelmiş olan kaza veya
meslek hastalıkları gibi unsurlar dikkate alınır
D) Tehlikelerin Tanımlanması
Tehlikelerin tanımlanması, aşağıda belirtilen tehlike veya kaynaklarının bulunup
bulunmadığı, tehlike varsa bundan kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği
dikkate alınarak yapılır.
-
Kayma, takılma ve benzeri nedenlerle düşme,
-
Yüksekten düşme,
-
Cisimlerin düşmesi,
-
Gürültü ve titreşim,
-
Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri,
-
Radyasyon ve ultraviyole ışınlar,
-
Seyyar el aletlerinin kullanımı,
-
Sabit makine ve tezgahların kullanımı,
-
Hareketli erişim ekipmanları (Merdivenler, platformlar),
-
Mekanik kaldırma araçları,
-
Ürünler, emisyonlar ve atıklar,
-
Yangın, parlama ve patlama,
-
Elle taşıma işleri,
-
Elektrik ve elektrikli aletler ile çalışma
-
Basınçlı kaplar,
-
Aydınlatma,
-
Ekranlı araçlarla çalışma,
-
Termal konfor koşulları (Sıcaklık, nem, havalandırma),
-
Kimyasal faktörler (Toksik gaz ve buharlar, organik solventler ve tozlar),
-
Biyolojik Ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler),
-
Rutin çalışma,
-
İşyeri yerleşim planı,
-
İş stresi,
-
Kapalı yerlerde çalışma,
-
Yalnız çalışma,
-
Motorlu araçların kullanımı, taşımacılık ve yollar,
-
Su üzerinde veya yakınında çalışma,
-
Şiddet, hakaret veya tacize maruz kalma,
-
İstenmeyen insan davranışları (Dikkatsizlik, yorgunluk, aldırmazlık, anlama
güçlüğü, öfke, kavga etmek),
-
İşyeri koşullarına göre diğer tehlike kaynakları.
-
Ateşli ve yanıcı ortamda çalışma
E) Risk Analizi
Risk analizi ile (d) bendinde belirlenen tehlikelerin verebileceği zarar, hasar
veya yaralanmanın şiddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmanın ortaya çıkma
olasılığı belirlenir. Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kişi sayısı,
tehlikeye maruziyet süresi, kişisel koruyucuların sağladığı korunma ve güvensiz
davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.
F) Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirmesinde, (e) bendinde belirlenen risklerin ağırlık oranları
hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına
karar verilir.
G) Önlemlerin Belirlenmesi
İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (b) bendinde belirlenen
genel yaklaşım çerçevesinde, ilgili mevzuat ve işyeri koşulları dikkate alınarak
alınması gerekli önlemlere karar verilir.
İşyerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre
ve en öncelikli olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aşağıdaki
gibi olmalıdır:
-
Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak,
-
Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek,
-
Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih etmek,
-
Mühendislik önlemlerini uygulamak,
-
Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmak.
H) Risk Değerlendirme Raporu Hazırlanması
Risk değerlendirme raporunda, aşağıdaki hususlar yer almalıdır:
-
Yapılan işin tanımlanması,
-
Mevcut riskler,
-
Risklerden etkilenen çalışanların listesi,
-
Zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti,
-
Zarar, hasar veya yaralanmanın meydana gelme olasılığı,
-
Risk değerlendirmesinin sonuçları (Risk düzeyleri),
-
Alınması gerekli kontrol önlemleri.
Risk değerlendirme raporunda, risk değerlendirmesini yapan kişilerin ad, soyad
ve imzaları ile risk değerlendirmesinin yapıldığı tarih belirtilir.
İşveren tarafından, risk değerlendirmesi bulgularının kaydedilmesinde
kullanılacak ve risk değerlendirme raporuna temel olacak bilgileri içeren örnek
risk değerlendirme formu bu tebliğ ekinde verilmiştir.
I) Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme
İşyerinde gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm aşamaları ve uygulanması düzenli
olarak denetlenir, izlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilir.